تعیین مشخصات بیولوژیکی و بیمارگری عامل پوسیدگی خشک غده سیب زمینی در اصفهان

سیب زمینی با نام علمی solanum tuberosum l. از خانواده solanaceae یکی از مهم ترین محصولات زراعی در تغذیه انسان است که پس از گندم، برنج، ذرت و جو در مرتبه پنجم جهانی قرار دارد. بیماری پوسیدگی خشک فوزاریومی سیب زمینی از جمله بیماری مهم انباری سیب زمینی محسوب می شود که به طور فراگیر در دنیا ، ایران و اصفهان خسارت زیادی به این محصول وارد می کند. به این منظور، ضمن بررسی میزان فراوانی وقوع بیماری پوسیدگی فوزاریومی در انبارها و مغازه های فروش سیب زمینی، تعداد مناسبی نمونه مبتلا به پوسیدگی خشک جمع آوری وکشت گردید. به این ترتیب، 61 جدایه قارچی از غده های آلوده جمع آوری شده از اصفهان بدست آمد که همه آنها متعلق به جنس فوزاریوم بودند. بر اساس مشخصات مورفولوژیکی، 30 جدایه fusarium solani، 18 جدایه f. oxysporum، 8 جدایه f. chlamydosporum، 3 جدایه f. semitectum و 2 جدایه با آلودگی مخلوط f. solani و f. oxysporum تشخیص داده شدند. در بین چهار گونه فوزاریوم شناسایی شده، f. solani گونه غالب منطقه اصفهان بود. به منظور تایید مولکولی گونه های جداسازی شده، از جفت آغازگرهای ویژه در واکنش pcr استفاده شد. استفاده از جفت آغازگرهای اختصاصی s3f/s3r و clox1-f/clox2-r و تشکیل باندهای 491 و 534 نوکلئوتیدی، به ترتیب برای f. solani و f. oxysporum، وجود این دو گونه را از جنبه مولکولی تایید کرد. تکثیر منطقه its گونه های قارچی f. chlamydosporum و f. semitectum توسط جفت آغازگر عمومی its5/its4 و بررسی توالی آنها نشان داد که توالی این گونه های مورد بررسی با توالی گونه های مشابه موجود در بانک ژن همخوانی قابل توجهی دارد. حضور آلودگی توامان گونه های f. solani و f. oxysporum در بعضی غده های آلوده، با استفاده از روش dublex-pcr اثبات گردید. آزمون بیماری زایی نشان داد که شباهت زیادی بین علایم بیماری ایجاد شده توسط گونه های مختلف فوزاریومی وجود دارد. گونه های قارچی f. solani، f. oxysporum و f. semitectum قادر بودند هر دو نوع پوسیدگی نرم و خشک را در غده سیب زمینی ایجاد کنند، ولی علایم بیماری در گونه f. chlamydosporum، فقط به صورت پوسیدگی خشک قابل مشاهده بود. ارقام سیب زمینی واکنش های متفاوتی نسبت به گونه های فوزاریوم در دماهای مختلف نشان دادند و دمای نگهداری رابطه مستقیم با شدت بیماری زایی داشت. گونه f. solani در مقایسه با سایر گونه ها از قدرت آلوده کنندگی بیشتری برخوردار بود و گونه f. chlamydosporum کمترین تهاجم را در بین گونه های فوزاریومی داشت. مارفونا حساس ترین و اگریا متحمل ترین رقم در برابر آلودگی به گونه های فوزاریومی عامل بیماری پوسیدگی خشک سیب زمینی ارزیابی شد. آزمون حساسیت به قارچکش نشان داد که کاربندازیم موثرترین قارچکش در کنترل گونه های f.oxysporum و f. solani و بنومیل موثرترین قارچکش در کنترل گونه های قارچی f. chlamydosporum و f. semitectum می باشد. در این پژوهش، ارتباط مستقیم وقوع بیماری پوسیدگی خشک فوزاریومی سیب زمینی با دمای انبار، نوع گونه قارچی و نوع رقم سیب زمینی مشخص شد و اهمیت وجود زخم بر سطح غده در ایجاد آلودگی معلوم گردید. با توجه به نتایج آزمایشات، به نظر می رسد استفاده از رقم متحمل اگریا، انبار غده ها در دمای پایین و تیمار غده ها با مخلوط قارچکشهای بنومیل و کاربندازیم قبل از انبار، در کاهش بیماری پوسیدگی خشک سیب زمینی در انبار موثر باشد.